กิจกรรมทัศนศึกษานิเวศน์ประวัติศาสตร์ในเขตเมืองเก่า - คูเมืองเชียงใหม่. EV Tram Field Trip. Chiangmai.

กิจกรรม “ทัศนศึกษานิเวศน์ประวัติศาสตร์สี่แจ่งห้าประตู เชียงใหม่” เป็นการศึกษานอกสถานที่ที่มุ่งสำรวจและเรียนรู้เกี่ยวกับระบบนิเวศวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ของเมืองเชียงใหม่ผ่านโครงสร้างเมืองโบราณ โดยเฉพาะ “สี่แจ่ง” (สี่มุมเมือง) และ “ห้าประตูเมือง” ซึ่งเป็นส่วนสำคัญของกำแพงเมืองและคูน้ำที่สะท้อนถึงภูมิปัญญาการออกแบบเมืองของชาวล้านนา

รายละเอียดกิจกรรม:

1. วัตถุประสงค์

   • ศึกษาวิถีชีวิตและระบบนิเวศวัฒนธรรมของชุมชนรอบสี่แจ่งและประตูเมืองเชียงใหม่

   • เรียนรู้ประวัติศาสตร์การออกแบบเมืองล้านนา และความเชื่อเกี่ยวกับทิศทั้งสี่ (สัมพันธ์กับศาสนาและโหราศาสตร์)

   • สำรวจการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมและผลกระทบต่อชุมชน

2. สถานที่สำคัญ

   • สี่แจ่ง (สี่มุมเมือง):เชียงใหม่ถูกออกแบบเป็นรูปสี่เหลี่ยมตามคติจักรวาล มีป้อมและเสาหลักเมืองประจำแต่ละทิศ

     • แจ่งศรีภูมิ เดิมชื่อ แจ่งสะหลีภูมิ เป็นแจ่งทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือที่มาของชื่อหมายถึง ศรีแห่งเมือง ถือเป็นจุดแรกเริ่มของการสร้างเมืองเชียงใหม่ เชื่อมต่อถนนอัษฏาธร ออกไปยังตลาดคำเที่ยง และถนนวิชยานนท์ ออกไปยังตลาดเมืองใหม่, เจดีย์ขาว
     • แจ่งก๊ะต้ำ หรือ แจ่งขะต๊ำ เป็นแจ่งทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ที่มาของชื่อหมายถึง กับดัก เป็นเครื่องจับปลาชนิดหนึ่ง เพราะมุมด้านนี้อยู่ต่ำสุดมีปลาชุกชุม จึงมีผู้คนมาดักปลาโดยใช้ ขะต๊ำเชื่อมต่อถนนศรีดอนชัย ออกไปยังไนท์บาร์ซ่า, ขัว(สะพาน)เหล็ก, ถนนช้างคลาน
     • แจ่งกู่เฮือง เป็นแจ่งทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ที่มาของชื่อเนื่องจากเป็นที่เก็บอัฐิของ อ้ายเฮือง ผู้คุมของแจ่งนี้
     • แจ่งหัวลิน เป็นแจ่งด้านตะวันตกเฉียงเหนือ ที่มาของชื่อเนื่องจากเป็นจุดรับน้ำจากห้วยแก้ว (ดอยสุเทพ) ผ่านราง (ลิน) ถือว่าเป็นภูมิปัญญาของระบบน้ำประปาแบบโบราณ เชื่อมต่อถนนสุเทพ ออกไปยังดอยสุเทพ, มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, สวนสัตว์เชียงใหม่

   • ห้าประตูเมือง:

     1. ประตูช้างเผือก (ทิศเหนือ) เดชเมือง

     2. ประตูท่าแพ (ทิศตะวันออก) มูลเมือง

     3. ประตูเชียงใหม่ (ทิศใต้) มนตรีเมือง

     4. ประตูสวนดอก (ทิศตะวันตก) บริวารเมือง

     5. ประตูแสนปุง (ประตูเพิ่มเติมในยุคหลัง) กาลกิณีเมือง

   • คูเมืองและกำแพงเมือง: ศึกษาระบบน้ำและการป้องกันเมือง

3. กิจกรรมตัวอย่าง

   • เดินสำรวจประตูเมืองและกำแพง พร้อมฟังบรรยายประวัติศาสตร์

   • สัมภาษณ์ชุมชน เพื่อเรียนรู้วิถีชีวิตและความเปลี่ยนแปลง

   • Workshop 绘制แผนที่โบราณ เปรียบเทียบกับสภาพปัจจุบัน

   • สนทนาเรื่องระบบนิเวศเมือง เช่น การจัดการน้ำ คูเมืองเดิม vs การขยายตัวของเมือง

4. ประโยชน์ที่ได้รับ

   • เข้าใจความเชื่อมโยงระหว่างภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมล้านนา

   • ตระหนักถึงความสำคัญของการอนุรักษ์มรดกทางนิเวศน์วัฒนธรรม

เกร็ดน่าสนใจ:

• สี่แจ่ง สะท้อนคติ “เมืองสี่เหลี่ยม” แบบล้านนา ที่เชื่อมโยงกับพุทธศาสนาและความเชื่อเรื่องทิศมงคล

• ประตูเมืองทั้งห้า ไม่เพียงเป็นทางเข้า-ออก แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ของความเจริญรุ่งเรืองและความมั่นคง

กิจกรรมนี้เหมาะสำหรับนักเรียน นักศึกษา หรือผู้สนใจประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ที่ต้องการเห็นการเชื่อมโยงระหว่างอดีตกับปัจจุบันผ่านมุมมองระบบนิเวศน์วัฒนธรรม

"เขียวชมเมือง" โดยเครือข่ายเขียวสวยหอม ให้การสนับสนุนทัศนศึกษาของเด็กๆเยาวชน นิสิตนักศึกษา

### **ประโยชน์ของกิจกรรม "ทัศนศึกษานิเวศน์ประวัติศาสตร์สี่แจ่งห้าประตู เชียงใหม่" สำหรับนักเรียนนักศึกษา**

กิจกรรมนี้ไม่เพียงเป็นการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ แต่ยังเป็น **กระบวนการเรียนรู้แบบบูรณาการ** ที่ช่วยพัฒนาทักษะและมุมมองในหลายด้าน ดังนี้

#### **1. เรียนรู้ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมผ่านประสบการณ์จริง**
- **เห็นของจริงแทนการท่องจำ**: นักเรียนได้สัมผัสกำแพงเมืองเก่า คูน้ำ และประตูเมืองจริง ซึ่งช่วยให้เข้าใจบริบททางประวัติศาสตร์ของเชียงใหม่และอาณาจักรล้านนาได้ลึกซึ้งกว่าการอ่านในหนังสือ
- **เข้าใจคติความเชื่อล้านนา**: เช่น การออกแบบเมืองสี่เหลี่ยมตามคติจักรวาล ความเชื่อเรื่องทิศมงคล และความสัมพันธ์กับพุทธศาสนา

#### **2. พัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์และเชื่อมโยงความรู้**
- **วิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงเมือง**: ศึกษาว่าการขยายตัวของเมืองส่งผลต่อระบบนิเวศและชุมชนอย่างไร เช่น คูน้ำเดิมที่กลายเป็นถนน หรือประตูเมืองที่ปรับเปลี่ยนตามยุคสมัย
- **เชื่อมโยงศาสตร์หลายด้าน**: ประวัติศาสตร์ + ภูมิศาสตร์ + สังคมวิทยา + สิ่งแวดล้อม

#### **3. ฝึกทักษะการทำงานภาคสนามและการวิจัย**
- **สัมภาษณ์ชุมชน**: ฝึกการเก็บข้อมูลจากผู้อยู่อาศัยรอบกำแพงเมือง เพื่อเรียนรู้วิถีชีวิตและความเปลี่ยนแปลง
- **Workshop สร้างแผนที่เปรียบเทียบ**: ฝึกการสังเกตและบันทึกข้อมูลระหว่างแผนที่โบราณกับสภาพปัจจุบัน

#### **4. ตระหนักถึงคุณค่ามรดกวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม**
- **เห็นความสำคัญของการอนุรักษ์**: เมื่อนักเรียนเข้าใจที่มาและความเปราะบางของมรดกทางวัฒนธรรม (เช่น คูเมืองที่หายไป) จะเกิดจิตสำนึกในการปกป้อง
- **เรียนรู้การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน**: ผ่านการสำรวจระบบนิเวศเมืองและผลกระทบจากนักท่องเที่ยว

#### **5. สร้างแรงบันดาลใจและความภูมิใจในท้องถิ่น**
- **ค้นพบความงามในรายละเอียด**: เช่น ลวดลายบนประตูเมือง หรือตำนานท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องกับแต่ละประตู
- **เห็นตัวอย่างการปรับตัวของชุมชน**: เช่น ชุมชนรอบประตูท่าแพที่ผสมผสานวัฒนธรรมเก่า-ใหม่

#### **6. เหมาะสำหรับการเรียนรู้ข้ามวิชา**
กิจกรรมนี้สามารถเชื่อมโยงกับวิชาต่างๆ ได้ เช่น
- **สังคมศึกษา**: ประวัติศาสตร์ล้านนา, การปกครองสมัยโบราณ
- **วิทยาศาสตร์**: ระบบนิเวศเมือง, การจัดการน้ำ
- **ศิลปะ**: สถาปัตยกรรมล้านนา, สัญลักษณ์ทางวัฒนธรรม

### **สรุป**
กิจกรรมนี้ไม่เพียงเติมความรู้ แต่ยัง **ฝึกทักษะชีวิต** ให้นักเรียนนักศึกษาได้คิดอย่างมีวิจารณญาณ ทำงานเป็นทีม และเข้าใจความเชื่อมโยงระหว่างอดีต-ปัจจุบัน-อนาคต ของเมืองเชียงใหม่ ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญในการเป็นพลเมืองที่มีส่วนร่วมในการอนุรักษ์และพัฒนาสังคมต่อไป

**เหมาะสำหรับ**:
- นักเรียนที่เรียนวิชาประวัติศาสตร์/สังคมศึกษา
- นักศึกษาสาขามนุษยศาสตร์ สถาปัตยกรรม หรือการท่องเที่ยว
- ผู้สนใจการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและยั่งยืน